کتاب حاضر درحقیقت جزوه درسی مرحوم عنایت برای تدریس درس فوق در سال‌های اواخر دهه ۱۳۴۰ می‌باشد. این جزوه درحقیقت تاریخ نیست، بلکه بررسی سازمان‌های اجتماعی و سیاسی ایران باستان است؛ اینکه حکومت چگونه تشکیل می‌شده، سازمان آن چگونه بوده و حدود اختیارات و وظایف آن چگونه تعیین می‌شده است. مباحث دیگر بخش نخست جزوه را مطالبی پیرامون آیین زرتشت، رابطه آن با قدرت سیاسی، جنبش‌های مزدک و مانی و بررسی آراء آنان تشکیل می‌دهد. بخش دیگر آن درخصوص روش تاریخ‌نگاری مسلمین است که شامل وجوه اشتراک مورخین مسلمان با مورخین پیش از اسلام و مقایسه روش‌های آنان با یکدیگر می‌باشد. عنایت بخصوص در این بخش می‌خواهد نشان دهد که مورخین ایرانی بعد از اسلام، چگونه تلاش می‌کرده‌اند که میان دو عنصر ایرانیت و اسلامیت پیوندزده و این دو را با یکدیگر تلفیق کنند.
بخش دوم این جزوه درخصوص اندیشه سیاسی در اسلام می‌باشد. در این بخش کیفیت کار به وضوح بالا رفته‌است، زیرا عنایت وارد حوزه‌ای شده‌است که تخصص اصلیش می‌باشد و بامهارت و در عین حال سبک سلیس و روانش به بررسی و معرفی آراء سیاسی در میان رگه‌ها و فرق مختلف اسلامی و اندیشمندان مسلمان می‌پردازد. بخش سوم جزوه درحقیقت ضمیمه مفصلی درخصوص برخی از اصطلاحات و طبقه‌بندی‌های اجتماعی ایران قبل از اسلام است.