امیرمؤمنان علی (ع) فرزند ابوطالب و جدّ او عبدالمطلب پسر هاشم است. نام عبدالمطلب عامر بود و شیبةُ‌الْحَمد شهرت داشت. گویند چون زاده شد، موهایی سپید بر سر او رسته بود، پس او را شیبه لقب دادند. و چون مطلب عموی او پس از مرگ هاشم به مدینه رفت و شیبه را با خود به مکه آورد، از او پرسیدند: «این کودک کیست؟» گفت: «بنده من است.» و گفته‌اند مردم چنان پنداشتند که مطلب در این سفر بنده‌ای با خود آورده است. از این‌ رو عامر به عبدالمطلب مشهور شد. عبدالمطلب فرزند هاشم است و هاشم پسر عبد مناف. خاندان هاشم شاخه‌ای از عبد مناف‌اند و شاخه دیگر آن بنی‌عبد شمس نیای امویان است. و هر دو خاندان از قریش‌اند. خاندان هاشم در قریش به بزرگواری و گشاده‌دستی شناخته بودند، هرچند مکنتی چون خاندان عبد شمس نداشتند.
مادرش فاطمه، دختر اسدبن‌هاشم‌بن‌عبدمناف است. فاطمه چندی تربیت رسول خدا را عهده‌دار بود و برای او چون مادر می‌نمود. او از جمله مسلمانان صدر اول است که به مدینه هجرت کرد. رسول خدا پیوسته او را گرامی می‌داشت و چون درگذشت، او را در پیراهن خود کفن کرد.
کنیه مشهور او ابوالحسن و لقب‌هایش فراوان است. از آن لقب‌ها آنچه میان ایرانیان شهرت دارد، اسدالله و حیدر است.