مقولات و مباحث فوق در نهایت زیرشاخه‌ای در روان‌شناسی تحت عنوان روان‌شناسی تکاملی یا داروینیستی ایجاد کرد که اولاً کلیه خصوصیات و رفتارهای انسان را، اعم از نرمال یا گاه حتی بیمارگونه، انعکاسی از فرامین ژن‌ها می‌پندارد، و ثانیا آن‌ها را عموماً در جهت نیل به افزایش انطباق با محیط و تضمین ادامه حیات به کمک تولیدمثل و تکثیر می‌نگرد. در این راستا و بر مبنای اندیشه‌ورزی حول محور نظریه تکامل و فرایند انتخاب طبیعی، هر صفت پایدار شخصیتی همواره از نوعی ویژگی تطبیقی برخوردار است، مگر این‌که عکسش ثابت شود.
روان‌شناسی تکاملی رسالت اصلی خویش را بررسی فرایندهای شناختی و رفتاری خودِ ساختاریافته‌ای می‌داند که از بدو تولد با ماست و، مستقل از یادگیری یا تجربه، در مورد ابراز و کنترل ژن‌ها و روند تکامل به منصه ظهور می‌رسند. در این نظریه، مغز سیستم پیچیده فیزیکی‌ای است که رفتار مناسب را در بستر محیط بروز می‌دهد و در مقابل مشکلات طبیعی راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهد که مناسب حال پیشینیان ما نیز بوده است و اکثر اعمال آن به طور ناخودآگاه و واکنشی بروز می‌یابند؛ و لذا جمجمه‌های مدرن امروزی را هنوز حاوی اندیشه‌هایی به قدمت عصر پارینه‌سنگی می‌پندارد. شخصیت را نیز بر همین منوال در قالب تأثیراتی که متغیرهای محیطی (یادگیری، تجربه، فرهنگ) در توارث ژنتیک و قابلیت‌های رفتاری‌اش داشته‌اند، به انضمام تأثیر الزامات ناشی از فاکتورهای زمانی و مکانی تحلیل می‌کند و از این رو سهم طبیعت (سرشت) و تربیت انسان را برابر فرض می‌کند.