حافظ فیلسوف نیست، و چه بسا خود نیز نخواسته فیلسوف باشد؛ با این همه، خواهیم دید که چگونه عنصر اصلی مابعدالطبیعه لایب‌نیتس با این دو بیت جادویی حافظ همسنخ و هم‌معنی است، و خواهیم دید که لایب‌نیتس آن‌گاه که اصل تجلی را بنیان هستی هستندگان قرار می‌دهد، در واقع بر معنای شعر حافظ تأکید می‌کند. اما هایدگر از چیز دیگری سخن می‌گوید، و آن این‌که، فی‌المثل، هگل و شوپنهاور و نیچه را نمی‌توان شناخت مگر آن‌گاه که پیشاپیش لایب‌نیتس شناخته شود. پس فقط این را بگویم که لایب‌نیتس، نخستین فیلسوف آلمانی است. هر جا سخن از «امر نخستین» است، می‌باید گوش‌ها را تیز کرد. هم از این رو، فهم فلسفه لایب‌نیتس بر فهم اندیشه فیلسوفان آلمانی متأخر از او و چه بسا بر فهم سیر بعدی فلسفه‌ورزی در جهان آلمانی‌زبان مقدم است: ما قطعه‌ای از هایدگر و شعری از حافظ نقل کردیم، اما نه به مثابه حجت و دلیل، که صرفا به مثابه نشانه‌ای از این طرز تفکر؛ زیرا چنین می‌اندیشیم که فهم لایب‌نیتس، ما را در فهم سیر بعدی اندیشه فلسفی در آلمان یاری می‌رساند. لایب‌نیتس، سرسلسله سامان فکری و زیست فلسفی آلمانی است، لایب‌نیتس بر متفکران پس از خویش تأثیر نهاده است، لایب‌نیتس فیلسوفی جامع‌الاطراف است؛ لذا چنین می‌نماید که مطالعه و بررسی فلسفه او بی‌وجه نیست. کتاب حاضر می‌کوشد اندکی بر شناخت ما از این فیلسوف بزرگ بیفزاید.